کاربری‌سازی به‌منظور تکمیل و تجهیز خودروهای تجاری را می‌توان بخش مهمی از صنعت خودروهای تجاری دانست که گاه این کاربری‌ها توسط تولیدکنندگان خودروهای تجاری به محصولات اضافه می‌شود و گاه کاربری‌سازان کشور به کمک آن‌ها آمده و نیاز ناوگان به این مدل‌ها را تامین می‌کنند. با این‌حال، فارغ از اهمیت این صنعت، به نظر می‌رسد موانع بسیاری در بخش کاربری‌سازی وجود داشته و این صنعت ۲۰ساله کشور را با چالش‌هایی مواجه کرده است. آن‌طور که رئیس انجمن کاربری‌سازان کشور اعلام کرده؛ اعلام دستورالعمل وزارت صمت بدون هماهنگی با این انجمن، طی یک سال اخیر باعث ایجاد اخلال در فعالیت این بخش شده است.
مشکلات ناشی‌از دستورالعمل صمت در صنعت کاربری‌سازی
رئیس انجمن کاربری‌سازان به‌تازگی اعلام کرد: «از یک سال پیش تاکنون، دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت، دستور العملی را مبنی بر صدور مجوز بهره برداری و تولید کاربری را به برخی از کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید این صنعت بدون هماهنگی با صنعت انجمن کاربری‌سازی کشور داده که همین مساله در کار ما خللی ایجاد کرده است.»
نوید سلیمی افزود: «تا سال گذشته، روند کار این‌گونه بود که انجمن، کاربری‌سازهایی را که دارای رتبه‌بندی و ارزیابی توان بودند، فهرست‌بندی کرده و برای گرفتن مجوز و شماره پلاک به وزارت صمت اعلام می‌کرد، اما از سال گذشته که دفتر صنایع خودرویی این موضوع را لغو کرد و خود رأسا این کار را انجام داد، با مشکل مواجه شده‌ایم، زیرا دفتر صنایع خودرویی به دلیل وسعت کار، توان و وقت رصد همه کاربری‌سازی کشور را ندارد. بنابراین برای این‌که کار هم سریع‌تر و هم دقیق‌تر انجام شود باید این کار به مجموعه‌ای مثل انجمن و بخش خصوصی واگذار شود.»
توقف دستورالعمل انجمن کاربری‌سازی در ایستگاه صمت
سلیمی با بیان این‌که سازمان ملی استاندارد دستورالعملی تدوین و کارگروهی به نام صنایع خودرویی ایجاد کرد که خود انجمن هم عضو این کارگروه است، افزود: «انجمن کاربری‌سازی کشور هم دستورالعمل‌هایی برای استانداردسازی کاربری‌ها تدوین و در اختیار این کارگروه قرار داد و از شرکت‌هایی که توان تولید کاربری سنتی داشتند دعوت کرد تا برای استانداردسازی اقدام کنند، اما متاسفانه این دستورالعمل هنوز در وزارت صمت است و تاکنون ابلاغ نشده است.»
وی افزود: «بارها درخواست برگزاری جلسه با دفتر صنایع خودرویی وزارت را داده‌ایم تا در نشستی، استانداردهایی که تدوین‌شده را مطرح کرده و اجازه ابلاغ آن را به صنایع کوچک‌تر دریافت کنیم، اما در زمینه اجرایی‌شدن دستورالعمل‌ها، سازمانی یا نهادی از ما حمایت نمی‌کند. زیرا وقتی انجمن چنین دستورالعملی را تدوین می‌کند، باید یک سازمان و نهاد بالادستی، دستور اجرایی شدن آن را صادر کند.»
رئیس انجمن کاربری‌سازان ایران افزود: «این دستور العمل‌ها و استانداردها هنوز توسط نهاد و سازمانی ابلاغ نشده، مگر این‌که راننده خودش تمایل داشته باشد کاربری را که پشت کشنده‌اش است، مجهز به سامانه راهنما، چراغ خطر، ترمز و استاندارد کند. اما تاکنون الزامی به باربری‌ها در این زمینه نشده است.»
سلیمی همچنین گفت: «بارها از انجمن راهداری و سازمان بیمه درخواست کرده‌ایم که به باربری‌ها یا به مراکز بارگیری، استانداردها را ابلاغ کند و در صورت نداشتن استانداردها، از بارگیری و بیمه آن‌ها ممانعت کنند.»
سنگ‌اندازی در مسیر تولید کاربری‌های تجاری
رئیس انجمن کاربری‌سازان کشور در ادامه گفت: «یکی دیگر از مسائل صنعت کاربری‌سازی این است که در بازدیدها و ارزیابی‌هایی که توسط کارشناسان انجمن کاربری‌سازی‌ها تدوین و به دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت ارائه می‌شد، اسامی شرکت‌هایی که توان اجرای استانداردهای سازمان ملی استاندارد را داشتند، اعلام می‌شد.»
وی اظهار کرد: «در گذشته این‌طور بود که دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت همان فهرست را به دفتر پلیس راهور انتقال می‌داد و با توجه به شناسه ملی هر کارگاه و کارخانه، برای هر کاربری تولیدشده مجوز نصب پلاک صادر می‌شد و روند تولید به صورت اصولی و قانونی ادامه داشت.»
وی افزود: «اما در یک‌سال گذشته، دفتر خودرویی وزارت صمت بدون این‌که دلیل قانونی و قانع‌کننده‌ای برای انجمن داشته باشد، خود اقدام به تهیه فهرست جدید کرده و همان فهرست را به پلیس راهور اعلام می‌کند که این مساله خللی در کار ما ایجاد کرده است. ضمن این‌که وزارت صمت فقط مسئول دادن پروانه بهره‌بردای به کارخانه یا کارگاه است، اما با وجود مشکلات و اعلام آن به نهادهای مختلف، تاکنون جوابی دریافت نکردیم.»
امکان کاهش مصرف سوخت با استانداردسازی کاربری‌ها
سلیمی با بیان این‌که استانداردسازی کاربری‌ها می‌تواند در کاهش مصرف سوخت هم موثر باشد، گفت: «کشنده‌ها وقتی یک یدک استاندارد دنبال خود نداشته باشند، به‌صورت فشار معکوس عمل می‌کنند یعنی کشنده تلاش می‌کند تا حمل بار را به جلو هدایت کند، اما کاربری برعکس عمل می‌کند، زیرا وزن و استاندارد جرم و ترمز رعایت نشده است. بنابراین مصرف سوخت کشنده به‌راحتی افزایش می‌یابد، درحالی‌که در شرایط کنونی سوخت، باید از هدررفت آن جلوگیری کنیم و اگر از انجمن کاربری‌سازی حمایت کنند، ما توانایی داریم که با استاندارد کردن همه محصولات، هم جلوی تصادفات جاده‌ای را بگیریم، هم مصرف سوخت کشنده را کنترل کنیم.»
توسعه مشکلات کاربری‌سازان کوچک با فروش فولاد در بورس
رئیس انجمن کاربری‌سازان ایران در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: «در رابطه با ورق‌های فولادی، تا قبل از این‌که، فروش فولاد در بورس مطرح شود، زیرمجموعه‌های انجمن کاربری‌سازی کشور، با گرفتن یک کد از فولاد مبارکه به‌صورت ال‌سی، خریداری می‌کردند. اما طبق یک دستورالعمل، فولاد به بورس رفت و در این میان کسی به فکر تولیدکنندگان کوچک نبود.»
وی ادامه داد: «چون توان تولید آن‌ها پایین است، طبیعتا سقف خرید فولادشان هم پایین است. اما بورس اجازه خرید کمتر از ۱۰۰تن را نمی‌دهد. بنابراین یک رانتی برای شرکت‌های بزرگ‌تر ایجاد شد تا بتوانند بیشتر خرید کنند و در بازار آزاد بفروشند و شرکت‌های کوچک‌تر که توان خرید ندارند، مجبورند از بازار آزاد خرید کنند.»
سلیمی افزود: «اکنون خیلی از تولیدکنندگان صنعت کاربری‌سازی در این حوزه دچار مشکل شده‌اند، زیرا نمی‌توانند ورق‌های استاندارد را از بورس تهیه کنند. بنابراین مجبورند ورق‌های غیراستاندارد وارداتی روس و چین را از بازار آزاد تهیه کنند که طبیتعا کیفیت لازم را در صنعت کاربری‌سازی ندارد.»
امکان صادرات کاربری در سایه حمایت‌های دولت
سلیمی افزود: «تا زمانی که دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت، نگاه ویژه‌ای به انجمن کاربری‌سازی نکند و از این بازویی که بدون هیچ چشمداشت مالی، هدفش کمک به صنعت است، حمایت نشود؛ این صنعت مغفول می‌ماند.»
وی اضافه کرد: «اگر از صنعت کاربری‌سازی درست حمایت شود، ما می‌توانیم علاوه بر تامین نیاز داخل، خیلی از نیازهای کشورهای همسایه را هم تامین کنیم. زیرا صنعت کاربری‌سازی در ایران، سال‌هاست موارد استانداردی را پیاده می‌کند و متخصصان و افراد توانمندی در این حوزه فعالیت می‌کنند، اما چون حمایت نمی‌شود همیشه مغفول مانده است و بیشتر به چشم یک آهنگری به آن‌ها نگاه می‌شود، فارغ از این‌که کاربری‌ها بخشی از صنعت خودرو محسوب می‌شوند.»
سلیمی گفت: «چون نگاه مسئولان به این صنعت، مثل نگاه به یک صنعت سنتی است، طبیعتا این صنعت نتوانسته جایگاهی برای صادرات داشته باشند.»
وی در زمینه صادرات این محصول هم با اشاره به این‌که کشورهای همسایه مثل ارمنستان، ترکمنستان، افغانستان، تاجیستان و پاکستان در صنعت کاربری‌سازی بسیار ضعیف هستند و فقط ترکیه در این صنعت توانمند است، گفت: «اتاق بازرگانی کشور، با دادن تسهیلات و مجوز برگزاری نمایشگاه، می‌تواند از انجمن کاربری‌سازی‌های کشور به ویژه از شرکت‌های کوچک که توان برگزاری نمایشگاه‌های مرزی، دارد حمایت کند تا کاربری‌های ساخت داخل به‌راحتی صادر شود.»
آقای سلیمی گفت: «اگر روی ورق‌های فولادی صادراتی، فناوری انجام شود، ارزش ریالی فولاد صادراتی، ۴برابر می‌شود، ضمن این‌که از خروج ارز هم جلوگیری می‌کنیم و با ارزآوری آن، چرخ دیگر صنایع هم به‌صورت خودکار به گردش درمی‌آید و می‌توان سامانه‌های ترمزی و برقی را که روی تریلرها نصب می‌شود، بومی‌سازی کرد. زیرا صنعت کاربری‌سازی، ظرفیت و توان توسعه را دارد.»
جولان کاربری‌های سنتی درپی عدم ابلاغ دستورالعمل‌ها
رئیس انجمن کاربری‌سازان ایران با بیان این‌که صنعت کاربری کشور با ۵۰ درصد ظرفیت فعالیت می‌کند، گفت: «هم‌اکنون سالانه ظرفیت تولید ۱۴هزار کاربری در کشور وجود دارد و نیاز داخل هم ۹هزار کاربری است، اما به‌رغم وجود حدود ۵هزار ظرفیت کاربری مازاد، نوسازی ناوگان کشور همچنان متوقف شده است و در جاده‌ها شاهد کاربری‌های سنتی، غیراستاندارد و ناایمن هستیم که علت آن را می‌توان ابلاغ و اجرایی نشدن دستورالعمل‌های مربوطه دانست.»
وی در مورد سازوکار استاندارد شدن کاربری‌ها نیز گفت: «نوع استراکچر، وزن، ابعاد و آیتم‌هایی که به‌صورت متعلقات آن کاربری‌ها هستند، باید شامل یکسری موارد استانداردی باشند؛ آن‌هایی که این موارد را تا ۳۰ درصد داشتند باشند، می‌توان ارتقا داد و استاندارد روز را روی آن‌ها پیاده کرد، اما کاربری‌هایی که این ۳۰ درصد را نداشته باشند، به‌راحتی می‌توان از چرخه تولید خارج کرد. ضمن این‌که برای آن‌ها هم تدابیری اندیشده شده؛ به این صورت که بخش عظیمی از آن کاربری‌ها، ساختار فولادی است که می‌شود آن را تعمیر و استاندارد آن‌ها را به‌روزرسانی کرد و در اختیار راننده قرار داد که این نیز حمایت مسئولان را می‌طلبد.»
